مرکز حقوق بشر دانشگاه برکلی در کالیفرنیا می‌گوید که در پی تحقیقاتش برای اولین بار تأیید می‌کند که در جریان اعتراض‌های ایران بعد از مرگ مهسا امینی، تقریباً« ۱۲۰ نفر» بینایی خود را از دست دادند.
این گزارش می‌گوید: «بسیاری از قربانیان دانشجو یا دانش‌آموز بوده و اکثراً ۳۰ سال و یا کمتر داشتند. آنها در جریان اعتراض‌ها دچار نابینایی جزئی یا کامل شده‌اند.»
ادوارد لمپینن، نویسنده و متخصص روابط رسانه‌ها در دفتر ارتباطات دانشگاه برکلی در گزارشی از یافته‌های مرکز حقوق بشر این دانشگاه نوشته است: «این معترضان اکثرا با تفنگ‌های ساچمه‌ای، اسلحه‌های پینت بال و گاز اشک‌آور هدف قرار گرفتند.»
اما این مرکز در تحقیقات خود به این نتیجه نرسیده که نیروهای امنیتی ایران به طور گسترده قصد کور کردن معترضان را داشتند.
- اسپانسر -
بر اساس یک ارزیابی که روز سه‌شنبه (۱۹ مارس) در یک رویداد جانبی به شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو ارائه شد، برخی از قربانیان گفته‌اند که از فاصله نزدیک از ناحیه صورت مورد اصابت گلوله قرار گرفتند.
الکسا کونیگ، یکی از مدیران دانشکده مرکز حقوق بشر برکلی، گفته که داده‌های ارائه شده توسط برکلی و شرکای آن در نهایت می‌تواند به عنوان مدرکی برای «پیگرد قانونی این موضوع و برای پاسخگویی رهبران ایرانی و عوامل آنها» در نهادهای حقوقی بین‌المللی باشد.
کونیگ یافته‌های برکلی را از طریق میزگردی ویدئویی به سارا حسین، وکیل بنگلادشی که ریاست هیات حقیقت‌یاب مستقل بین‌المللی در مورد ایران را بر عهده دارد، ارائه کرد.
این هیات در اسفند ماه گذشته در گزارشی گفت که ایران در سرکوب اعتراضات بعد از مرگ مهسا امینی مرتکب «موارد جدی نقض حقوق بشر» و «جنایات علیه بشریت» شده است. این کمیته در عین حال تایید کرد که در این اعتراضات «نیروهای امنیتی هم کشته و مجروح شدند و نمونه‌هایی از خشونت معترضان در دست است.»
ستاد حقوق بشر قوه قضائیه ایران در پاسخی مفصل گزارش کمیته مستقل حقیقت‌یاب سازمان ملل را «جانبدارانه و سیاسی» خواند و گفت این گزارش بر این فرض «نادرست و مغرضانه» استوار بوده که اعتراضات سال ۱۴۰۱«مسالمت آمیز» بوده و «حکومت نباید اقدامی در جهت برقراری امنیت» انجام می‌داده است.
Iranian Television of Canada
ستاد حقوق بشر قوه قضائیه همچنین «صدمات زیاد به نیروهای مجری قانون، خسارات بالای وارده به اموال و اماکن خصوصی و عمومی…» را از جمله مواردی خوانده بود که نشان می‌دهد « ایران با تجمعات مسالمت آمیز مواجه نبوده است.»
اعتراضات ایران در شهریور ۱۴۰۱ و پس از بازداشت مهسا امینی ۲۲ ساله به اتهام «نداشتن حجاب کامل» آغاز شد. مهسا امینی سه روز بعد از بازداشت جان خود را از دست داد. پلیس علت مرگ او را ایست قلبی اعلام کرد اما هیات حقیقت‌یاب سازمان ملل متحد در گزارش خود، نتیجه‌گیری کرده بود که مرگ خانم امینی ناشی از «علل خارجی» بوده است.
بر اساس گزارش بعضی از سازمان‌های خبری و حقوق بشری در هفته‌های پس از مرگ مهسا امینی بیش از ۵۰۰ نفر کشته و بیش از ۲۰ هزار نفر بازداشت یا زندانی شدند و بعضی هم مورد ضرب و جرح قرار گرفته و بینایی خود را از دست دادند.
مقامات ایران این ارقام را نادرست و اغراق‌آمیز می‌دانند.
بر اساس گزارش مرکز حقوق بشر برکلی، حسین نوری‌نیکو یکی از آسیب‌دیدگان چشمی فارغ‌التحصیل رشته کامپیوتر که در زمان اعتراض‌ها به عنوان کارمند اداری یک بیمارستان مشغول کار بوده، در یک مصاحبه ویدیویی با برکلی نیوز گفته که چند روز پس از مرگ مهسا امینی به تظاهرات پیوسته بود و از انگیزه‌های او این بوده که زنان باید بتوانند آنچه را که می‌خواهند بپوشند.
او گفته که «در میان انبوهی از معترضان در یکی از چهارراه‌های اصلی تهران بوده … که یک اسپری از گلوله‌های پلاستیکی که از آن سوی تقاطع شلیک شد، به صورت او اصابت کرد و شبکیه چشم چپش را خرد کرد.»
او همچنین گفته که «وقتی به روی کف خیابان افتاد، زنی به او کمک کرد تا وارد کوچه‌ای ساکت شود. آنها تا زمانی که همه چیز ساکت شد، زیر یک ماشین مخفی شدند، سپس در خانه‌ها را زدند تا اینکه یکی به آنها اجازه ورود داد. بعد آمبولانس آمد، اما از بردن او به اورژانس خودداری کرد. وقتی بالاخره راهی بیمارستان شد، کارکنان او را درمان نکردند. بیمارستان دوم او را از در پشتی بستری کرد و کادر پزشکی پنج گلوله را از چشم او خارج کردند. بعد با اینکه درد شدیدی داشت او را به خانه فرستادند.»
حسین نوری‌نیکو گفته «بعد از بهبودی، از اتفاقی که افتاده بود آنقدر عصبانی بود که اعتراضاتش را تشدید کرد، در فضاهای عمومی گرافیتی‌های ضد دولتی می‌کشید و در یک مورد علنا عمامه را از سر یک روحانی برداشت.»
او به برکلی نیوز گفته که «سرانجام از ترس بازداشت و خطر اعدام از ایران گریخت.» او اکنون او در یک کمپ پناهندگان زندگی می‌کند. شبکیه مصنوعی دارد، اما در چشم چپ تقریبا هیچ دیدی ندارد.
«تلاش برای راستی‌آزمایی کسانی که نابینا شده‌اند»
شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، مأموریت حقیقت یاب خود را در نوامبر ۲۰۲۲ در بحبوحه اعتراض‌ها در ایران تشکیل داد. این شورا از سازمان‌های علاقمند خواست تا در این تحقیق مشارکت کنند.
برکلی و چند موسسه دیگر زیر مجموعه «شورای آتلانتیک مستقر در واشنگتن دی سی» به این تحقیقات پیوستند.
برکلی می‌گوید که آنها به محققان ایرانی و همکارانشان در مرکز اسناد حقوق بشر ایران و بایگانی آزادی پیوستند تا یک آرشیو دیجیتالی عظیم از اطلاعات را ایجاد کنند.
ادوارد لمپینن در گزارش خود می‌نویسد که برکلی انجام دو رشته تحقیقات را به عهده گرفت: یکی تمرکز بر قربانیانی که بخشی یا تمام بینایی خود را از دست داده بودند و دیگری خشونت مبتنی بر جنسیت.
بر اساس این گزارش، مادلین وانگ و ملیندا زو از دانشجویان دانشگاه برکلی تیم کوچکی از محققین دانشجو را با حمایت متخصصان این مرکز رهبری و صدها عکس و ویدیوی منتشر شده در رسانه‌های اجتماعی و مقالات خبری و سایر متون را بررسی می‌کنند.
هر چند که گزارش نهایی آنها هنوز در دست تهیه است اما تیم برکلی می‌گوید «بیش از ۱۲۰ مورد را که در آن معترضان به طور جزئی یا کامل بر اثر حمله ماموران امنیتی ایران نابینا شده‌اند، راستی آزمایی کرده است. آنها از طریق بررسی متقابل دقیق داده‌ها، نام قربانیان، جنسیت و سن، تاریخ و مکان وقوع خشونت و سایر جزئیات را مشخص کردند.»
ارزیابی برکلی در مورد «الگوهای حمله»
محققان دانشگاه برکلی به یک گزارش رسانه‌های غربی اشاره کردند که در جریان اعتراض‌ها زنان اغلب از ناحیه صورت، سینه یا اندام تناسلی مورد اصابت گلوله قرار می‌گرفتند. اما مردان بیشتر از ناحیه پشت، باسن و پاها مورد اصابت گلوله قرار می‌گرفتند.
الکسا کونیگ، یکی از مدیران دانشکده مرکز حقوق بشر برکلی گفته: « ما … الگوهایی را دیده‌ایم که گروه‌های دیگر نیز آن را تائید کرده‌اند و این نمونه‌ها نشان می‌دهد که شاید الگوی در حال ظهوری وجود داشته باشد که به‌ویژه زنان و همچنین برخی از مردان از ناحیه صورت هدف قرار گیرند.»
این مرکز همچنین از الگوهایی دیگری که می‌گوید در «حملات به کار رفته» نام می‌برد از جمله: « استفاده از تفنگ ساچمه‌ای، اسلحه پینت بال و وسایلی برای شلیک گاز اشک‌آور. در این گزارش گفته شده که این سلاح‌ها اغلب از فاصله نزدیک، از فاصله پنج یا شش متری شلیک می‌شدند. در میان قربانیان دو نوجوان بودند که پس از شلیک گاز اشک‌آور به صورت‌شان نابینا شدند.»
برخی از آسیب‌دیدگان چشمی از جمله کوثر افتخاری، دانشجو و بازیگر تئاتر گفته‌اند: «مهاجمان در حالی که ماشه را می‌کشیدند، لبخند می‌زدند یا پس از تیراندازی می‌خندیدند.»
برخی گزارش دادند:« که آزار و اذیت پس از تیراندازی ادامه یافت و به گفته دست‌اندرکاران این تحقیق برخی از معترضان نابینا، بعدا بازداشت شدند و یا شغل خود را از دست دادند.»
ایران همواره چنین گزارش‌هایی را رده کرده و از جمله در واکنش به گزارش کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل گفته بود «منابع موثق این هیئت، همان رسانه‌های ضد ایرانی و خارجی هستند» و در عین حال مشخص نیست «از چه روشی این اسناد را فراهم آورده است.»
تحقیقات حقوق بشری برکلی
مرکز حقوق بشر برکلی مدت‌هاست که به وکلا، روزنامه‌نگاران و کسانی که حوزه کارشان بر حقوق بشر متمرکز است، آموزش می‌دهد.
این مرکز در سال ۲۰۲۰، به روزنامه واشنگتن‌پست در تحقیقاتی کمک کرد که نشان داد در جریان اعتراضات سراسری به قتل جورج فلوید توسط پلیس آمریکا، ۱۲ آمریکایی توسط ماموران کور یا تا حدی نابینا شده بودند.
همچنین گفته شده که این مرکز در سطح وسیع‌تر در توسعه پروتکل برکلی که چارچوب دقیقی برای جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و ذخیره داده‌ها از رسانه‌های اجتماعی و سایر مطالب پیشرو بوده نقش داشته است، به طوری که این پروتکل استانداردهای مورد نیاز برای ارائه شواهد در پیگرد موارد بین‌المللی نقض حقوق را برآورده کند.
