پخش سریال «شبکه مخفی زنان» دوباره متوقف شد. این سریال که از پلتفرم «نماوا» و از سایت‌های رسمی جمهوری اسلامی به سمع و نظر علاقه‌مندان می‌رسید، برای پخش قسمت بیست و یکم با چالش‌هایی مواجه شد و ظاهرا تا اطلاع ثانوی توقیف شده است. این در حالی است که متولیان فرهنگی و حتی نهادهای امنیتی در این روزها برای عادی جلوه دادن وضعیت کشور در تلاش هستند حتی شده، با تهدید و ارعاب هنرمندان را ناگزیر به فعالیت کنند.
ایجاد اختلال در روند پخش سریالی که مورد توجه مردم است و می‌تواند بخشی از پروژه «عادی نشان دادن وضعیت» باشد،اقدامی عجیب از جانب حاکمیت است.
«شبکه مخفی زنان» یکی از محبوب‌ترین سریال‌های امسال است. «افشین هاشمی»، بازیگر با تجربه، طراحی و کارگردانی سریال را برعهده دارد و «محمد رحمانیان»، نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان معتبر تئاتر ایران هم نویسنده آن است.
پخش شبکه مخفی زنان از تاریخ هفت مرداد ۱۴۰۱ آغاز شد ولی پس از وقایع اخیر ایران و آغاز خیزش اجتماعی «زن، زندگی، آزادی» مورد توجه بیشتری قرار گرفت و از سوی رسانه‌های اصول‌گرا هم به تندی نقد شد. «تسنیم»، رسانه وابسته به سپاه در تاریخ ۲۰ آبان با انتشار نقدی، شبکه مخفی زنان را این گونه توصیف کرد: «این سریال‌ها اغلب دست به گریبان مساله فمینیسم می‌شوند؛ فمینیسمی که می‌خواهد از بیرون یک جامعه سنتی را هدایت کند و مردم مانند یک بیگانه به آن نگاه می‌کنند.»
- اسپانسر -
بعد از تسنیم، در تاریخ ۲۱ آبان «مشرق نیوز»، رسانه تندرو حکومتی هم با انتشار متن مفصلی، سعی در القای این نکته داشت که سریال شبکه مخفی زنان در شکل‌گیری خیزیش زن، زندگی، آزادی نقش داشته است: «در قسمت چهارم این سریال، شعار رسمی مشابه آشوب‌های اخیر روی تابلویی اعتراضی درج شده و نکته جالب این‌جا است که این قسمت از سریال در چهارم شهریور ماه ۱۴۰۱ توسط پلتفرم نماوا منتشر شده است؛ دقیقا یک ماه قبل از فوت مرحومه مهسا امینی.»
روزنامه حکومتی و تندرو «کیهان» هم در روز ۲۸ آذر در صفحه هشت خود در مطلب مفصلی به نقدِ موضعِ «ستایش‌گرانه» این سریال در مورد برخی اتفاقات حکومت «پهلوی» اول پرداخت و نوشت: «با درنظرگرفتن جزییات مطرح شده باید به این موضوع به صورت تحلیلی کلان نگریست که ارایه محتوای نمایشی از دوران پهلوی در سریال‌های تاریخی شبکه خانگی با نوعی تقدس‌گرایی توام است.»
در این مطلب هم این موضوع مطرح شد که اعتراضات سراسری مردم ایران را سریال شبکه مخفی زنان جهت‌دهی کرده است و شکل‌گیری شعار زن، زندگی، آزدی متاثر از این سریال بوده است: «مهم‌ترین مساله‌ای که مثل یک حافظه رایانه‌ای در بخشی از درام شبکه مخفی زنان تعبیه شده، همان شبکه‌سازی از زنان و ساخت شعاری تحت عنوان زن، قدرت، شکوه است که هم‌زمان با پخش قسمت چهارم سریال در چهارم مهر ۱۴۰۱ با کمی تغییر توسط آشوب‌طلبان به صورت دیگری مورد استفاده قرار گرفت.»
اما شبکه مخفی زنان چه‌گونه تولید شد، چه زمان به پخش رسید و چه‌گونه مهاجرت دو تن از بازیگران آن، یعنی احسان کرمی در نقش دکتر حسابی و «حمید فرخ‌نژاد» در نقش سرلشکر «محمدحسین آیرم» باعث دردسرهایی در پخش سریال شدند و چرا پخش آن چندین بار متوقف شد؟
شبکه مخفی زنان از تولید تا پخش
شبکه مخفی زنان خرداد ۱۴۰۰ بر اساس طرحی از «محسن قرایی» و افشین هاشمی و به نویسندگی محمد رحمانیان و کارگردانی افشین هاشمی جلوی دوربین رفت. سریال طی پنج ماه در تهران و شمال ایران تصویربرداری شد؛ مجموعه‌ای ۳۰ قسمتی که تا کنون ۲۰ قسمت آن پخش شده و جلوی پخش قسمت بیست‌ویکم آن گرفته شده است. حضور بازیگران شناخته شده‌ای چون «ليلا حاتمی»، «سيامک انصاری»، حميد فرخ نژاد، «مهدی هاشمی» و «باران کوثری» خبر از این می‌داد که یکی از سریال‌های پر چهره و به واسطه موضوعش، پر سر و صدا در حال تولید است؛ سریالی که داستانش در دوران پهلوی اول رخ می‌داد و موضوعش «زنان» بود.
Iranian Television of Canada
داستان در حوالی سال ۱۳۱۰ هجری می‌گذرد، زمانی که «رضاشاه» متوجه ظهور جنبش‌های زنانه می‌شود و دستور به شکل‌گیری شبکه مخفی از زنان می‌دهد که به مقابله با جنبش‌های مستقل بپردازد و …
پخش این سریال از تاریخ هفت مرداد ۱۴۰۱ آغاز شد اما چند رو پیش از آغاز پخش، سانسور اول گریبان محتوای تبلیغاتی فیلم را گرفت. شعار تبلیغاتی فیلم که بنا بود روی پلتفرم‌های تبلیغاتی، از جمله بیلبوردهای شهری که زیرمجموعه شهرداری هستند، منتشر شود، این بود: «شبکه مخفی زنان تشکیل شد.»
اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مانع انتشار این محتوای تبلیغاتی در فضاهای شهری شد و این شعار به «شبکه مخفی زنان در راه است» تغییر کرد.
روابط عمومی پلتفرم نماوا که پخش کننده انحصاری این سریال است، در تاریخ پنج مرداد تغییر این شعار را با انتشار خبری اعلام کرد.
در متن خبر نوشته شده بود که قانونا وظیفه تایید محتوای تبلیغاتی سریال‌های شبکه نمایش خانگی تنها بر عهده «ساترا» است: «با وجود این که پیش از این اعلام شده بود که طرح و جزییات مربوط به تبلیغ محتواها لازم است تنها توسط ساترا بررسی و ممیزی شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها برای معرفی به شهرداری و نهادهای زیرمجموعه آن وزارتخانه همکاری داشته باشند اما خلف وعده صورت گرفت.»
به هر حال، پخش سریال شبکه مخفی زنان در تاریخ جمعه هفت مرداد ۱۴۰۱، پس از کسب مجوز نهایی از ساترا آغاز شد.
ساترا چیست؟
تا پیش از رونق پلتفرم‌های پخش ویدیو در ایران، تمام مسایل مربوط به رسانه‌های نوشتاری، ویدیویی و اینترنتی توسط وزارت ارشاد رسیدگی می‌شدند. مجوز فعالیت‌ها هم از سوی این وزارتخانه داده می‌شد. اما با گسترش و رونق پلتفرم‌های مجازی پخش ویدیو(وی‌او‌دی‌ها) و کوچ گسترده مخاطبان صدای و سیمای جمهوری اسلامی به سمت رسانه‌های اینترنتی و دیدن فیلم‌ها و محتواهای ویدیویی این رسانه‌ها که به نسبت این سازمان عریض و طویل با سانسور کمتری محتوا را منتشر می‌کردند، اعتراضات حکومتی شکل گرفتند. این اتفاق در دوران ریاست جمهوری «حسن روحانی» رخ می‌داد که صداوسیما و وزارت ارشاد میانه خوبی با هم نداشتند.
شهریور ۱۳۹۴، به واسطه ابلاغیه‌ای که توسط رهبری به ریاست جمهوری و رییس مرکز ملی فضای مجازی ارسال شد، سازمانی تشکل یافت با عنوان «سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی» که به نام اختصاری ساترا شناخته می‌شود. در این ابلاغیه، رهبری مشخص کرده بود که مسوولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی و نظارت بر آن منحصرا بر عهده سازمان صداوسیما است. دو سه سالی البته مشخص نبود که ساترا چیست و اوضاع به روال قبل بود تا این که مجلس شورای اسلامی در روز دوم اردیبهشت ۱۳۹۷، طی مصوبه‌ای تصویب کرد: «مسوولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوتی و تصویری فراگیر در فضای مجازی و نظارت بر آن منحصرا بر عهده صداوسیما است.»
چندی بعد هم در تاریخ دهم مهر همان سال قوه قضاییه با ریاست وقت «ابراهیم رئیسی»، بخشنامه‌ای منتشر و هر گونه فعالیت این قبیل رسانه‌ها را بدون اجازه ساترا، «غیر قانونی» اعلام کرد.
این‌گونه وزارت ارشاد از موضوع کاملا کنار گذاشته شد و رسانه‌های ویدیویی مجازی هم در عمل به تسخیر صداوسیما درآمدند.
از اولین توقیف تا حضور احسان کرمی در من‌وتو
سریال شبکه مخفی زنان با سانسورهای بسیاری مواجه بود و از همان ابتدا با جرح و تعدیل بسیار پخش آن آغاز شد. ولی اولین وقفه در پخش قسمت یازدهم رخ داد که با تاخیری ۹ ساعته در روز ۲۲ مهر ماه پخش شد. البته توضیحی هم برای این وقفه ارایه نشد. این در حالی بود که سه روز قبل خبر پیوستن احسان کرمی، مجری مشهور ایرانی به شبکه «من‌وتو» به‌شدت بحث برانگیز شده بود.
احسان کرمی در سریال شبکه مخفی زنان، در نقش سه شخصیت مهم، یعنی دکتر محمود حسابی، علینقی وزیری و محمدجعفرخان خادم بازی کرده بود. بعد از این، شخصیت‌های مورد اشاره از سریال حذف شدند. جالب این که در نهایت، قسمت یازدهم با یک سانسور عجیب و بی‌سابقه پخش شد. در این قسمت، بالاتنه برهنه یک مرد با یک لکه سیاه بزرگ پوشانده شد. در این سکانس، لباس فردی که زیر شکنجه قرار دارد، از قسمت یقه پاره و نمایش بدن برهنه این مرد با اصلاحیه روبه‌رو شد. ظاهرا تولید کنندگان با انداختن یک لکه سیاه دایره شکل روی سینه مرد، هم سریال را سانسور و هم سانسور را مسخره کردند.
در اقدامی عجیب پس از پخش قسمت دوازدهم (۲۹ مهر ماه)، عوامل سریال در تاریخ دوم آبان اعلام کردند که فصل اول سریال به پایان رسیده است. وقتی چنین سخنی به میان می‌آید، یعنی سال آینده فصل بعدی سریال پخش خواهد شد. اما در کمال شگفتی، ششم آبان ماه قسمت سیزدهم سریال در زمان موعد پخش شد و ادامه پیدا کرد!
احضار کارگردان نویسنده و تهیه‌کننده به دادسرا
پخش سریال تا قسمت چهاردهم ادامه پیدا کرد اما روز جمعه بیستم آبان قسمت پانزدهم پخش نشد. روابط عمومی نماوا پس از چهار روز، با انتشار خبری موضوع را این گونه توضیح داد: «سریال شبکه مخفی زنان با وجود پی‌گیری‌های مدیران نماوا، با عدم پاسخ‌گویی از سمت ساترا روبه‌رو شد. سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر (ساترا) تا این لحظه هیچ توضیحی مبنی بر دلیل عدم پخش این قسمت ارایه نداده است. لازم به ذکر است که تمامی ۱۴ قسمت پیشین این سریال بعد از ارایه ممیزی‌ها و اصلاحات از سمت ساترا و اعمال آن‌ها روی پلتفرم نماوا بارگذاری شده است.»
درست در روزی که روابط عمومی سایت نماوا این خبر را منتشر کرد، کارگردان (هاشمی) و نویسنده سریال (رحمانیان) به همراه مدیر نماوا و تهیه‌کننده (آیدا مصباحی) به دادسرا احضار شدند.
درست یک روز بعد از احضار عوامل این سریال به دادسرا، ساترا اعلام کرد که سریال شبکه مخفی زنان توقیف نشده و دلیل وقفه‌ای که در انتشار این مجموعه اتفاق افتاده، عدم ارایه به موقع قسمت‌های این مجموعه برای بررسی به ساترا بوده است.
این خبر از زبان «محمدصادق افراسیابی»، معاون کاربران و تنظیم‌گری اجتماعی ساترا اعلام شد.
بالاخره بعد از کش و قوس فراوان، در روز جمعه ۲۷ آبان قسمت پانزدهم این سریال پخش شد. هفته بعد هم قسمت شانزدهم آن را پخش کردند. اما بعد از این قسمت هم باز پخش سریال به مدت یک هفته متوقف شد. نه پلتفرم و نه هیچ شخصیت و نهادی درباره توقف یک هفته‌ای این سریال توضیحی ارایه نکردند. ولی دوباره در تاریخ ۱۱ آذر ماه پخش سریال از سر گرفته شد.
حمید فرخ‌نژاد؛ بحران سیاسی-سریالی جمهوری اسلامی
حمید فرخ‌نژاد بلافاصله بعد از ترک ایران، تبدیل به معضلی برای جمهوری اسلامی و سریال‌های شبکه نمایش خانگی شد. این بازیگر پس از خروج از ایران، در روز ۲۴ آذر با انتشار پستی، بر علیه «علی خامنه‌ای» و جمهوری اسلامی اعلام موضع کرد.
فرخ‌نژاد در سریال شبکه مخفی زنان، در نقش سرلشکر محمدحسین آیرم حضور دارد. بعد از خروج او از ایران، گمانه‌زنی‌هایی مطرح شد مبنی بر این که برای فیلم‌ها و سریال‌هایی که بازی کرده است، مشکلاتی پیش خواهد آمد. اما شبکه مخفی زنان ادامه پیدا کرد تا این که بنا بود در روز جمعه ۱۶ دی ماه قسمت بیست‌ویکم آن پخش شود که نشد.
افشین هاشمی در اینستاگرام در پاسخ به علاقه‌مندانی که پرسش‌هایی درباره عدم پخش شدن این سریال پرسیده بودند، خبر از توقف دوباره پخش آن داد. او در پاسخ کاربری نوشت: «دلیل این که چرا پخش نشد را باید از ساترا بپرسید.»
هاشمی درباره این که آیا حضور حمید فرخ‌نژاد در سریال باعث توقیف آن شده است هم پاسخ داد: «پخش نشدن سریال ارتباطی به آقای فرخ‌نژاد ندارد، کمااین که دو هفته پیش سریال با حضور ایشان پخش شد.»
اما گمانه‌زنی‌ها حکایت از این دارند که در روند سریال در قسمت‌های اخیر نقش شخصیتی که فرخ‌نژاد بازی می‌کرده، در حال پر رنگ شدن است و با توجه به واکنش رسانه‌هایی چون کیهان به حضور فرخ‌نژاد در این سریال، احتمال تاثیرگذاری آن در نحوه ادامه پخش سریال بسیار است.
هاشمی هم‌چنین در پاسخ به سوال کاربر دیگری که پرسیده بود آیا دوباره سریال ممیزی خورده است، نوشت: «فعلن متوقف شده است.»
محمد صادق افراسیابی، معاون کاربران و تنظیم‌گری اجتماعی ساترا هم روز ۲۰ دی ۱۴۰۱ با اعلام این که این سریال توقیف نشده است، به «ایسنا» گفت: «علی‌رغم برخی اظهارنظرها در فضای مجازی، باید بگویم این هفته جلسه‌ای مشترک میان معاون نظارت ساترا و مدیران نماوا برگزار خواهد شد و درباره نحوه ادامه پخش شبکه مخفی زنان تصمیم‌گیری خواهد شد.»
افشین هاشمی، کارگردان این سریال در مدت پخش این سریال بارها به مساله سانسور شدن سریال اشاره کرده بود و حتی سکانس شعرخوانی باران کوثری در نقش «نیمتاج سلماسی» که سانسور شده بود را در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد.
او هم‌چنین یک بار در قالب یک استوری نوشته بود: «باورتان می‌شود حزب نازی، موسیلینی، استالین و نام‌هایی از این دست، مواردِ سانسور باشند؟! باورتان می‌شود کلمه مظلوم جز موارد سانسور باشد؟»
به هر حال، سابقه مدیریت فرهنگی در جمهوری اسلامی نشان می‌دهد اثری که مورد اعتراض رسانه‌ای چون کیهان قرار بگیرد، روی خوش نخواهد دید. اما نکته جالب توجه در شیوه مدیریت جمهوری اسلامی، برخورد با هنرمندان و حتی پلتفرم‌هایی است که کاملا با قوانین خودش کار می‌کنند. در روزگاری که جمهوری اسلامی دربه‌در به دنبال پیدا کردن هنرمندان با آبرو برای تولید اثر هنری است و با سامان‌دهی «جشنواره فیلم فجر» مشکلات پیچیده‌ای دارد، برخورد قهری این گونه با اثر هنری در حال پخش، عجیب و بیش از حد غیرعقلانی است.
