به عنوان پدر و مادر، ممکن است از خود بپرسید چه زمانی متوجه خواهید شد که فرزندتان راست‌دست است یا چپ دست.
تقریبا ۱۰٪ از مردم جهان چپ‌دست هستند، یعنی مداوم برای بسیاری از فعالیت‌ها مثل نوشتن، نقاشی یا حتی برداشتن یک فنجان چای، استفاده از دست چپ را به راست ترجیح می‌دهند.
اما شاید لازم باشد مدتی صبر کنید تا بتوانید تشخیص دهید که فرزندتان از کدام دست بیشتر استفاده می‌کند. با لیندسی کار، متخصص کاردرمانی، صحبت کردیم تا اطلاعات بیشتری کسب کنیم.
استفاده از «دست برتر» در چه سنی شروع می‌شود؟
لیندسی می‌گوید: «دست برتر می‌تواند در هر زمانی از سال‌های پیش دبستانی قطعی شود. گاهی این در کودکان بسیار خردسال، حتی در یک سالگی یا زودتر، دیده می‌شود. اما زیاد معمول نیست.»
- اسپانسر -
نوزادها در این سنین کم احتمالا مساوی از هر دو دست استفاده می‌کنند و همیشه آنها را عوض می‌کنند.
اغلب، نوزادان از دستی استفاده می‌کنند که به چیزی که می‌خواهند بردارند نزدیک‌تر است یا برداشتنش با آن دست راحت‌تر است.
لیندسی توضیح می‌دهد: «در این مرحله لزوما یک دست کاملا برتر وجود ندارد، اما شاید ترجیحی برای یکی از دو دست وجود داشته باشد.»
او می‌گوید: «ممکن است این دستی باشد که بچه‌ها تمایل دارند اسباب‌بازی‌ها را برای کارهای پیچیده‌تر با آن عوض کنند، یا دستی که برای گرفتن اشیا دراز می‌کنند. اما نمی‌توان گفت که تسلط واقعی یک دست (دست غالب) پیش از سن ۳ تا ۶ سالگی شکل می‌گیرد.»
خصوصیات هر کودک منحصر‌به‌فرد است و مهارت‌های خود را در زمان‌های مختلف و به روش‌های گوناگون ارتقاء می‌دهد. به آنها فضای لازم را بدهید تا با هر دو دست کاوش کنند و سعی نکنید وقتی آماده نیستند، آنها را به استفاده از یک دست به جای دیگری وادار کنید.
Iranian Television of Canada
اسباب‌بازی‌ها یا کارهای دیگر را در جلو و مرکز دید کودک خود قرار دهید تا بتوانند به جای استفاده از دستی که به اسباب‌بازی نزدیک‌تر است، خودشان انتخاب کنند که از کدام دست استفاده می‌کنند.
چرا بعضی چپ‌دست هستند؟
دلیل دقیق ترجیح افراد در استفاده از دست چپ یا راست، ناشناخته است.
بسیاری معتقدند که چپ‌دستی و راست‌دستی به شرایط ژنتیکی مرتبط است. با این حال، کارشناسان نمی‌دانند کدام بخش‌های دی‌ان‌ای انتخاب دست برتر را کنترل می‌کنند.
و اگرچه می‌دانیم که یک نوزاد تا چند سال پس از تولد، ترجیح دست خود را نشان نمی‌دهد، پیتر هپر، استاد دانشگاه کوئینز در بلفاست، آزمایشی انجام داده است که نشان می‌دهد نوزادان حتی وقتی در رحم هستند، ترجیح دست دارند.
او دریافت که از هر ۱۰ جنین، ۹ جنین ترجیح می‌دهند انگشت شست راست خود را بمکند، که الگوی آشنای ترجیح دست در بین مردم جهان را منعکس می‌کند.
او وقتی در سال‌های بعد، رفتار آن بچه‌ها را پیگیری کرد، نوزادانی که انگشت شست راست خود را در رحم می‌مکیدند، راست‌دست شدند و آنهایی که انگشت شست چپ خود را ترجیح می‌دادند، چپ‌دست باقی ماندند.
کودکان از چه سنی می‌توانند یاد بگیرند که قلم را در دست بگیرند، رنگ‌آمیزی و نقاشی کنند؟
لیندسی می‌گوید: «فکر می‌کنم تعیین سن قطعی برای این فعالیت‌ها واقعا دشوار است. این موضوع تا حد زیادی به خود کودک بستگی دارد.»
او می‌گوید: «آموزش رسمی از چهار سالگی کودک شروع می‌شود و در طول آن سال، آنها به دنبال کسب نمره خواهند بود.»
لیندسی توضیح می‌دهد: «من انتظار ندارم که کودک تا حدود پنج یا شش سالگی بتواند به طور کامل قلم را محکم در دست بگیرد. در این سن، دست‌های کوچک آنها به رشد خود ادامه می‌دهند و عضلاتشان هم رشد می‌کنند.»
نوزادان در بدو تولد حدود ۳۰۰ استخوان دارند. تعدادی از این استخوان‌ها در نهایت با هم متصل شده و ۲۰۶ استخوان بزرگسالان را تشکیل می‌دهند. این فرآیند، که استخوان‌سازی نامیده می‌شود، تا ۲۵ سالگی ادامه دارد و بر توانایی دست انسان برای نوشتن تاثیر می‌گذارد.»
او می‌گوید: «کودکان خردسال استخوان‌های بسیار بیشتری در دست‌های خود دارند زیرا هنوز عده از آنها به هم جوش نخورده‌اند. بنابراین تمام عضلات و ساختارهای استخوانی که برای نوشتن باید در جای خود باشند، به طور کامل شکل نگرفته‌اند.»
لیندسی می‌گوید کودکان به پایه خوبی از مهارت‌های حرکتی چه بزرگ و چه ظریف نیاز دارند.
او می‌گوید: «هنگامی که آنها اعتماد‌به‌نفس و توانمندی لازم را پیدا کرده و از دستان خود در فعالیت‌های بازی استفاده کنند، تمام این مهارت‌های علامت‌گذاری با محکم گرفتن قلم در حال حرکت تکمیل می‌شود که تقریبا آخرین چیزی است که یاد می‌گیرند.»
مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت چیست؟
مهارت‌های حرکتی درشت مهارت‌هایی هستند که کودکان با استفاده از کل بدن خود آنها را پرورش می‌دهند.
«به این معنی که بتوانند از پاها، بازوها، تنه و بدن خود برای انجام حرکات استفاده کنند.»
هنگامی که کودکان قدرت و ثبات حاصل از تسلط بر این مهارت‌های حرکتی بزرگتر کل بدن را کسب کرده باشند، می‌توانن یادگیری استفاده از بازوها و دست‌های خود برای حرکات دقیق‌تر را شروع کنند.
این حرکت‌های دقیق، مهارت‌های حرکتی ظریف نامیده می‌شوند. آنها شامل کاربرد عضلات کوچکی هستند که با مغز و دستگاه عصبی کار می‌کنند تا حرکات در مناطقی مانند دست‌ها، انگشتان، لب‌ها، زبان و چشم‌ها را کنترل کنند.
چگونه می‌توانید به فرزندتان در تکامل مهارت‌های حرکتی کمک کنید؟
لیندسی می‌گوید: «به نظر من کلید موفقیت این است که به فرزندتان فرصت‌های زیادی برای فعالیت‌های متنوع بدهید. اگر کودکی زیاد جلوی تلویزیون یا صفحه کامپیوتر بنشیند، به اندازه کافی بدنش را کاوش نمی‌کند. او یاد نمی‌گیرد که چه کاری می‌تواند انجام دهد و چه چیزی برایش مشکل است، و در نتیجه فرصتی برای یادگیری از این تجربه‌ها نداشته است.»
در مورد مهارت‌های حرکتی ظریف نیز همین امر صادق است. دادن فرصت‌های بیشتر به فرزندتان برای کاوش با دستانش و انجام کارهای متنوع، مهارت‌های او را تقویت می‌کند.
او می‌گوید: «بنابراین ساختن چیزها، نقاشی و خط‌خطی کردن، همگی نمونه‌های خوبی هستند. همچنین خوب است که چیزهایی با بافت مختلف مانند شن، آب، مایع غلیظ (مخلوط آرد ذرت و آب)، حباب و خمیر بازی را کشف کنند.»
این فعالیت‌ها و فرصت‌ها لزوما هزینه زیادی ندارند. لیندسی می‌گوید: «برای مهارت‌های حرکتی درشت، می‌توانید در اطراف محله خود قدم بزنید. یا در خانه مسیرهای مانع ایجاد کنید که شامل حرکات زیاد کل بدن با تحمل وزن از طریق بازوها و پاها باشد.»
لازم نیست در این مورد هم بیش از حد فکر کنید – بخشی از این بازی به طور طبیعی در تعاملات روزمره شما با فرزندتان رخ خواهد داد.
مددکاران بهداشت کودک، مدارس و مهدکودک‌ها مهارت‌های حرکتی را زیر نظر دارند و می‌توانند در صورت وجود هرگونه نگرانی در مورد رشد حرکتی فرزندتان، موضوع را به شما اطلاع دهند.
اگر نگرانی خاصی در مورد رشد حرکتی فرزندتان دارید، می‌توانید با مددکاران بهداشت یا با پزشک خود مشورت کنید.
