روز کوروش بزرگ، در ۸ بهمن (۲۹ دسامبر) یک روز در گاهشمار غیررسمی و ملی ایران در گرامیداشت کوروش بزرگ بنیانگذار و نخستین پادشاه شاهنشاهی هخامنشی است. بر اساس رویدادنامه نبونعید، در تاریخ ۷ آبان ۵۳۹ (پیش از میلاد)، کوروش بزرگ وارد دولت‌شهر بابل شد و یهودیان اسیر را آزاد کرد. روز کوروش بزرگ در تقویم رسمی ثبت نشده‌است،با این‌حال گروه‌های مختلفی از مردم ایران خواهان ثبت این روز در تقویم ملی ایران هستند و هرساله روز هفتم آبان ماه با حضور در آرامگاه کوروش در پاسارگاد این روز را گرامی می‌دارند. این روز، زادروز کوروش بزرگ نیست و روز گرامیداشت وی می‌باشد.
پیشینه
رویدادنامه نبونعید، بر اساس این رویدادنامه، کوروش بزرگ در ۲۹ اکتبر (۷ آبان) سال ۵۳۹ پیش از میلاد وارد بابل شد.
هفتم آبان، سالروز ورود کوروش بزرگ به بابل می‌باشد. بر اساس رویدادنامه نبونعید، در ۲۹ اکتبر (۷ آبان) سال ۵۳۹ پیش از میلاد کوروش وارد بابل شد. در رویدادنامه نبونعید اینچنین آمده‌است:
در ماه اَرَخسمنو (Arahsamnu = ماه هشتم)، روز سوم (= هفتم آبان ماه) کوروش به بابل اندر آمد. شاخه‌های سبز در برابر (=زیر پای او) گسترده شد.
- اسپانسر -
مراسم بزرگداشت
کیک به مناسبت روز کوروش بزرگ در ایران
در این روز علاقه‌مندان به کوروش و تاریخ و تمدن ایران‌زمین برای پاسداشت فرهنگ و تمدن ایرانی به پاسارگاد، مقبره کوروش می‌روند و گردهم جمع می‌شوند تا یاد و نام کوروش را گرامی بدارند.هافینگتن پست، یکی از سایت‌های خبری آمریکا، در مقاله‌ای با اشاره به روز ۲۹ اکتبر، روز کوروش، با توجه به اینکه منشور استوانه‌ای گلی منسوب به کوروش نخستین اعلامیه‌ای است که در آن از حقوق انسان به دفاع برخاسته است؛ بر این عقیده است که بخشی از احترام ایرانیان به این شخصیت تاریخی به خاطر سیاست‌های او در برخورد با ادیان و حقوق مردم است و حتی اشاره می‌کند به گفته‌های محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور سابق ایران، همزمان با انتقال اصل منشور کوروش از موزه بریتانیا به موزه ملی ایران، که گفته بود: «در این استوانه ذکر شده‌است که همه افراد بشر در گزینش اندیشه آزادند و باید نسبت به هم با احترام برخورد کنند.»
در ایران مسئولان دولتی در بازدید یا برگزاری مراسم توسط علاقه‌مندان در روز کوروش در محل پاسارگاد مانع‌تراشی کردند.
همچنین برخی رسانه‌ها گزارش کردند در روز ۷ آبان ۱۳۸۹، همزمان با روز کوروش، بازدید از منشور کوروش که از موزه بریتانیا در لندن به موزه ملی ایران منتقل شده بود طبق گفتهٔ مسئولان موزه به دلیل مشکلات فنی ممنوع است. یکی از روزنامه‌های ایران گزارش کرده که با وجود اعلام تعطیلی موزه و عدم امکان بازدید از منشور در روز کوروش، باز هم بازدیدکنندگان از شهرهای مختلف به موزه مراجعه کرده و با درهای بسته مواجه شده بودند.برخی خبرگزاری‌های ایران هم در گزارش‌هایی به مناسبت روز کوروش، دربارهٔ وضعیت پاسارگاد و آرامگاه کوروش، از بی‌توجهی به این میراث تاریخی انتقاد کردند.
سال ۱۳۹۵
در روز هفتم آبان ۱۳۹۵، گروه زیادی از مردم ایران، به صورت نمادین در آرامگاه کوروش در شهرستان پاسارگاد در استان فارس با گردهمایی، یاد و نام کوروش را گرامی داشتند.
Iranian Television of Canada
در سال ۱۳۹۵ آیت الله نوری همدانی از مراجع تقلید شیعه در قم اعلام کرده بود:
«تعجب می‌کنم چطور می‌توانند در مزار کوروش جمع شوند، همان شعارهایی که برای رهبر معظم انقلاب می‌دهیم، برای کوروش بدهند و باز ما زنده، نشسته و تماشاگر هستیم. کدام قدرت در این بخش کوتاهی کرده که این افراد اینگونه جمع شوند، با توجه به اینکه مملکت اسلامی و انقلابی قرار داریم، باید بیدار و هوشیار باشیم.».
سال ۱۳۹۶
به منظور جلوگیری از برگزاری هفتم آبان ۱۳۹۶ تدابیر امنیتی در ایران به اجرا گذاشته‌شد. در روزهای منتهی به ۷ آبان ۱۳۹۶ در اطراف مقبره کوروش حصارهایی نصب شد. همچنین برخی از شهروندان پیامکهای بی‌نام و نشانی را دریافت کرده‌اند که در آنها اعلام شده بود که تجمع در پاسارگاد غیرقانونی است و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.[۲۰] همزمان عکس‌هایی در شبکه‌های مجازی منتشر شد که از اردوی رزمی بسیجیان در پاسارگاد خبر دادند. برای ایجاد محدودیت‌ها مواردی مانند «نصب میله‌های راه‌بند در جاده پاسارگاد» و «حضور نیروهای امنیتی در سراسر مسیر شیراز»، «تفتیش خودروها» و «دادن اطلاعیه به مسافران» برقرار شد. همچنین جاده‌هایی را که به پاسارگاد منتهی می‌شوند بسته بودند و تعداد زیادی نیروهای انتظامی و کامیون‌های نظامی در اطراف پاسارگاد در حال آماده باش بودند.
سال ۱۳۹۷
برخی از شهروندان پیامکهای بی‌نام و نشانی را دریافت کرده‌اند که در آنها اعلام شده بود که تجمع در پاسارگاد غیرقانونی است و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.
سال ۱۳۹۸
بهرام پارسایی نماینده مردم شیراز در توییتر خود، خبر از تهیه برنامه برای برگزاری مراسم بزرگداشت کوروش از سوی وزارت کشور با عنوان برنامهٔ یک هفته‌ای «تمدن ایران» خبر داد. همانند سالهای پیش نیروهای امنیتی در جاده‌های منتهی به پاسارگاد خیمه‌هایی برپا کردند تا عبور و مرور مردم را در روزهای منتهی به این روز کنترل کنند. این نیروها به ساکنان محلی نزدیک به پاسارگاد برگه عبور و مرور داده‌است تا این ساکنان بتوانند به راحتی تردد کنند. در روزهای اخیر شماری از چهره‌های فعال اجتماعی و خانواده‌های در ایران توسط پلیس امنیت احضار شده‌اند تا به آنها هشدار داده شود که در مراسم بزرگداشت کوروش کبیر شرکت نکنند. بهمن احمدی امویی روزنامه‌نگار از فشار نیروهای امنیتی در این روز نوشت:
از پلیس امنیت تماس گرفتند که روز دوشنبه برای پاره ای توضیحات به کلانتری جنت آباد بیا. پرسیدم چرا؟ گفت: گزارش شده شما دربارهٔ کورش حرفی، مطلبی یا پیامی داده‌ای. انتظار داشت تا تلفن زد بروم و دست به سینه جلویش بنشینم.
واکنشها
مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده روز هفتم آبان ۱۳۹۸ در توییترش نوشت:
۵۳۹ سال پیش از میلاد در چنین روزی، کوروش کبیر وارد بابل شد و یهودیان را از اسارت آزاد کرد. احترام او به حقوق بشر و آزادی ادیان، الهامبخش پدران بنیانگذار آمریکا بود. درحالیکه مردم ایران توسط رژیم جمهوری اسلامی از برگزاری گرامیداشت کوروش منع شده‌اند، ایالات متحده در کنار آنها می‌ایست
— مایک پمپئو، توییتر شخصی
در همین حال، صفحه رسمی وزارت خارجه اسرائیل در توئیتر نیز با انتشار تصویری از آرامگاه کوروش یاد او را گرامی داشت.
رضا پهلوی، فرزند آخرین شاه ایران هم کوروش را پیام آور دوستی و مدارا دانسته و خواستار نجات میراث او شده‌است. اشغالگرند. باید از هر زمان دیگری بیدارتر باشیم و میراث کوروش را نجات دهیم.
در تاجیکستان، شرکت‌کنندگان در یک همایش بین‌المللی از دولت خواسته‌اند تا یک روز را به عنوان روز کوروش کبیر به فهرست جشن‌های رسمی این کشور اضافه کند
سال ۱۳۹۹
الیوت آبرامز، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران این روز را به مردم ایران تبریک گفت و کوروش بزرگ را الهامبخش بسیاری از رئیس‌جمهوران آمریکا، به ویژه توماس جفرسون دانست.
او در توییترش نوشت:
این در حالی‌است که رژیم ایران به مردم خود اجازه نمی‌دهد روز کوروش را جشن بگیرند و نمی‌گذارد ایرانی‌ها امروز در مزار کوروش گرد هم بیایند؛ زیرا جمهوری اسلامی نقطه متضاد میراث کوروش است. آیت‌الله‌ها بهائیان و سایر اقلیت‌های مذهبی را تحت آزار قرار داده، یهودی‌ستیزی کرده و وکیلان فعال در زمینه حقوق بشر را به زندان می‌اندازند. رژیم کشتی‌گیر قهرمان، نوید افکاری، را شکنجه و اعدام کرد تا تظاهرات‌کنندگان را بترساند و سال گذشته هم صدهاهزار ایرانی را در خیابان‌ها به ضرب گلوله کشت. این رژیم نمی‌خواهد که مردم ایران خرد و تسامح کوروش را به یاد داشته باشند تا به یاد نیاورند که این رژیم به این ملت بزرگ چه آسیبی زده‌است. روزی می‌رسد که ایرانی‌ها دوباره آزاد خواهند شد و ما مشتاقانه در انتظاریم تا روز کوروش کبیر را به همراه شما جشن بگیریم.
سال ۱۴۰۰
رضا پهلوی در آستانه هفتم آبان، روز کوروش، در پیامی خطاب به ایرانیان گفت:
با نکوداشت نام و یاد کوروش بزرگ به هر شکلی و در هر جایی که هستید تلاش کنید تصویر یک ملت متحد، آزادی‌خواه و مداراگر را به جهانیان نشان دهید.
وی در این پیام کوروش را «پادشاهی پیام‌آور عزت، عظمت، همزیستی مسالمت‌آمیز و مداراگری» توصیف کرد که «بیش از ۲۵۰۰ سال پیش، آزادی باور و مذهب را به رسمیت می‌شناخت و کرامت انسانی را پاس می‌داشت.» رضا پهلوی گرامیداشت یاد و نام کوروش را «یادآور ویژگی‌های نیک مدنی و اخلاقی ایرانیان» دانست که کمک می‌کند ملت ایران بدانند چگونه ایرانی می‌خواهند.
تلاش‌ها برای ثبت در تقویم رسمی ایران
واکنش روزنامه قانون به ممانعت از تجمع مردم در روز کوروش
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران در دولت اول محمود احمدی‌نژاد، اسفندیار رحیم مشایی دربارهٔ این روز گفته بود: «در نظر گرفتن روزی به نام کوروش تا کنون در دستور کار ما نبوده اما این موضوع قابل بررسی است که در تقویم ملی روزی به نام کوروش یا تخت جمشید داشته باشیم.» در زمان دولت نهم و ریاست اسفندیار رحیم مشایی بر سازمان میراث فرهنگی نیز اقداماتی برای بزرگداشت این مناسبت صورت می‌گرفت. ایران دفاع کرد.
ماکت آرامگاه کوروش در حیاط دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران به بهانه روز کوروش (آبان ۱۳۹۲)
در آبان ماه ۱۳۹۰ در پی همایشی با عنوان «روز جهانی کوروش» که در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و به مناسبت روز کوروش برگزار شد، در شروع آن یکی از برگزارکنندگان این همایش به نمایندگی از دانشجویان گفت: «برگزاری این همایش با چنین تأخیری به‌دلیل وجود پروسه‌ای طولانی برای گرفتن مجوز بود؛ ولی با این حال، جای این روز جهانی فقط در سالنامهٔ کشور ایران به‌عنوان کشوری که زادگاه کوروش است، خالی است. به همین دلیل، خواهان ثبت این روز به‌عنوان یک روز ملی در سالنامهٔ ملی ایران هستیم.» سپس سخنرانان همایش، حکمت‌الله ملاصالحی، ژاله آموزگار، عبدالمجید ارفعی، جلال‌الدین کزازی و کامیار عبدی هر یک سخنانی دربارهٔ اهمیت دوران هخامنشی، نقش کوروش و منشور کوروش برای حاضرین در همایش ارائه کردند.
همچنین در ۷ آبان سال ۱۳۹۲ همایش دیگری با عنوان «یادبود استوانه کورش» توسط انجمن علمی دانشجویان تاریخ دانشگاه تهران در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد که بار دیگر درخواست ثبت روز کوروش در تقویم ملی ایران مطرح شد. دبیر این همایش به نمایندگی از دانشجویان گفت: «هدف انجمن علمی دانشجویان گروه تاریخ از برگزاری گرامیداشت برای منشور کورش، تعیین روزی در تقویم ملی برای پاسداشت نخستین منشور حقوق بشر بوده‌است. در این همایش محمد رضا کارگر، محمدتقی ایمان‌پور، روزبه زرین کوب و شاهرخ رزمجو سخنرانی کردند
نامه ۱۹ ایران‌شناس به استاندار فارس
۱۹ باستان‌شناس و تاریخ‌پژوه ایرانی در نامه‌ای به استانداری فارس خواستار ثبت هفتم آبان‌ماه به عنوان روز «کوروش بزرگ» در تقویم رسمی کشور شدند و اعلام کردند که گرامیداشت این روز می‌تواند «نقشی مؤثر در ایجاد وحدت ملی و همبستگی همه ایرانیان» داشته باشد. در این نامه که روز شنبه، ۱۸ آذر ۱۳۹۶ منتشر شد از سخنان پژوهش مبنی بر اینکه «هیچ‌گونه سند تاریخی در خصوص هفتم آبان ماه و روز کوروش بزرگ وجود ندارد» انتقاد شده‌است.
