این روزها دسترسی کودکان در سنین پایین به اینترنت از هر زمان دیگری آسان‌تر شده و در جهان، در هر نیم ثانیه، یک کودک به جمع کاربران فضای مجازی اضافه می‌شود. در عین حال به گفته کارشناسان، این مساله موجب شده تا احتمال قرار گرفتن کودکان در معرض خطراتی جدی نیز افزایش یابد.
بر اساس تحقیقی که توسط «مرکز تحقیقاتی جوان و مقاوم» در دانشگاه سیدنی غربی و سازمان غیردولتی «کودکان را نجات دهید» انجام شده، احتمال اینکه کودکی از اقشار کم درآمد، درخواست‌های نامناسب یا ناخواسته یک غریبه را در فضای مجازی رد کند، ۳۵ درصد از دیگران کمتر است.
در این گزارش تاکید شده وقتی کودکی چنین درخواست‌هایی را گزارش ندهد یا فرستنده آن‌ها را مسدود (بلاک) نکند، در آینده بیش از دیگران در معرض خطر تماس‌های ناخواسته خواهد بود.
در بریتانیا، بر اساس قانون جدیدی که به نام «قانون امنیت فضای مجازی» تصویب شده، شرکت‌های فناوری موظف خواهند بود که برای تامین امنیت کودکان به اقدامات بیشتری دست بزنند. اما اجرای این قانون از سال ۲۰۲۵ آغاز خواهد شد و منتقدان می‌گویند که محدودیت‌های وضع شده در آن، برای تامین امنیت کودکان در فضای مجازی کافی نیست.
- اسپانسر -
اقدمات مشابهی توسط دولت‌های کشورهای مختلف در سطح جهان انجام شده است.
با این وصف، شما چگونه می‌توانید امنیت کودکان خود را تضمین کنید و دولت‌ها و شرکت‌های خصوصی به چه اقداماتی دست زده‌اند تا از کودکان حفاظت کنند؟
کودکان در جهان چقدر از وقت خود را در فضای مجازی سپری می‌کنند و با چه خطراتی روبه‌رو هستند؟
به گفته سازمان ملل متحد، کودکان بیشتر از هر زمان دیگری وقت خود را در فضای مجازی سپری می‌کنند و در هر نیم ثانیه یک کودک برای نخستین بار در عمرش به اینترنت دسترسی پیدا می‌کند.
داده‌ها درباره سطح دسترسی مردم جهان به اینترنت نشان می‌دهند که در سال ۲۰۲۳، ۷۹ درصد از جمعیت ۱۵ تا ۲۴ ساله جهان آنلاین بوده‌اند. این میزان برای باقی جمعیت جهان در همین سال، ۶۵ درصد بوده است.
آماندا ثرد، یکی از مدیران مرکز تحقیقاتی «جوان و مقاوم» در سیدنی می‌گوید: «کودکان با دسترسی به اینترنت بزرگ می‌شوند و برای اینکه بتوانند با امنیت از پس زندگی دیجیتال‌شان که دائما در حال تغییر است، بربیایند، نیاز به حمایت دارند.»
Iranian Television of Canada
بر اساس نتایج مطالعه‌ای که توسط یونیسف (آژانس کودکان سازمان ملل) انجام شده، در ۳۰ کشور جهان بیش از یک سوم کودکان با آزارهای اینترنتی یا قلدری در فضای مجازی روبه‌رو شده‌اند. این مطالعه همچنین می‌افزاید از هر پنج کودکی که با آزارهایی از این دست روبه‌رو می‌شود، یک کودک به دلیل همین آزارها بر سر کلاس درس حاضر نمی‌شود و غیبت می‌کند.
کودکان همچنین در اینترنت در معرض نفرت‌پراکنی، محتوای خشونت‌بار و عضوگیری گروه‌های تندرو قرار می‌گیرند. علاوه بر این‌ها، کودکان در معرض اطلاعات دروغین و نظریه‌های توطئه که در پلتفرم‌های دیجیتال منتشر می‌شوند نیز قرار می‌گیرند.
به گفته یونیسف، به رغم همه این خطرات، «هشداردهنده‌ترین خطری که کودکان را تهدید می‌کند، سوءاستفاده و آزارهای جنسی» است.
یونیسف می‌گوید برای آزارگران جنسی کودکان، «وضعیت هرگز تا این حد آسان نبوده که بتوانند با قربانیان احتمالی‌شان تماس بگیرند، تصاویر (کودکان) را به اشتراک بگذارند و دیگران را به ارتکاب جرایم مشابه، ترغیب کنند».
به گفته آژانس کودکان سازمان ملل، حدود ۸۰ درصد از کودکان در ۲۵ کشور جهان، «گزارش داده‌اند که احساس می‌کنند در معرض آزار جنسی و سوءاستفاده در فضای مجازی قرار دارند».
چه ابزارهای اینترنتی برای والدین وجود دارد؟
به رغم اینکه ابزارهایی برای والدین وجود دارد تا بتوانند محتوای نامناسب و آزاردهنده در فضای مجازی را فیلتر یا مسدود کنند، تحقیقات نشان می‌دهد که پدر و مادرها به شکل فراگیری از این ابزارها استفاده نمی‌کنند.
نظرسنجی پروژه مطالعاتی «کودکان آنلاین در جهان» در سال ۲۰۱۹ نشان می‌داد که پدر و مادرهایی که کودکان ۹ تا ۱۷ ساله دارند، ترجیح می‌دهند که به جای ابزارهای کنترل‌کننده، از استراتژی‌های دیگر مانند نصیحت یا تعیین مقررات محدودکننده استفاده کنند.
ضمن اینکه نتایج این مطالعه نشان می‌دهد والدین در کشورهای مختلف از نظر فرهنگی با هم تفاوت دارند و استراتژی‌های متفاوتی را انتخاب می‌کنند. بر اساس نتایج این نظرسنجی، پدر و مادرها در کشورهای ثروتمندتر اروپایی و آمریکای جنوبی، نصحیت را ترجیح می‌دهند، اما در غنا، فیلیپین و آفریقای جنوبی، نظارت محدودکننده طرفداران بیشتری دارد.
در نهایت استفاده از ابزارهای محدودکننده‌ای که در گوشی‌های موبایل برای پدر و مادرها پیش‌بینی شده، بسیار پایین است و در کشورهایی که این نظرسنجی در آن‌ها انجام شد، کمتر از سه درصد والدین از این ابزارهای استفاده می‌کردند.
سازمان «اینترنت اهمیت دارد» که توسط گروهی از بزرگترین شرکت‌های اینترنتی مستقر در بریتانیا راه‌اندازی شده، فهرستی از ابزارهای موجود برای والدین را به همراه راهنمای گام به گام استفاده از آن‌ها منتشر کرده است.
به عنوان مثال، اگر پدر و مادری بخواهند محتوای نامناسب در یوتیوب را برای فرزندشان محدود کنند، می‌توانند از گزینه «نسخه کودکان» استفاده کنند. یوتیوب به همراه تیک‌تاک، یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های کودکان در جهان است.
همچنین برای کودکانی که سن‌شان کمی بالاتر است و می‌خواهند به وب‌سایت‌های مختلف در اینترنت دسترسی داشته باشند، پدر و مادرها می‌توانند حساب کاربری ویژه درست کنند و بر تمامی وب‌سایت‌هایی که فرزندشان از آن‌ها بازدید می‌کنند، نظارت داشته باشند.
گزینه نظارت بر فعالیت‌های کودکان، از جمله امکانات حال حاضر پیام‌رسان فیس‌بوک نیز هست که از طریق «مرکز خانواده» این شبکه اجتماعی در اختیار والدین قرار می‌گیرد.
تیک‌تاک نیز می‌گوید ابزارهایی در اختیار والدین قرار داده تا آن‌ها بتوانند برای عمومی یا خصوصی بودن حساب کاربری فرزندشان تصمیم بگیرند.
در اینستاگرام والدین می‌توانند از طریق ابزارهای ویژه، میزان ساعات استفاده روزانه از این شبکه اجتماعی را برای فرزندشان تعیین کنند، برای فرزندشان زنگ تفریح بگذارند و همچنین فهرستی از حساب‌های کاربری که فرزندشان آن‌ها را گزارش کرده، درست کنند.
چه ابزارهایی برای کنترل روی موبایل‌ها و کنسول‌های بازی وجود دارند؟
موبایل‌ها و تبلت‌های اپل و اندروید، نرم‌افزارها و سیستم عامل‌هایی دارند که والدین می‌توانند از آن‌ها برای کنترل کودکانشان استفاده کنند.
این ابزارها می‌توانند دسترسی به اپلیکیشن خاصی را مسدود یا محدود کنند، جلوی خرید اینترنتی را بگیرند و همچنین بر روی وب‌گردی کودکان نظارت کنند.
اپل در حال حاضر ابزاری روی گوشی‌های آیفون دارد که میزان حضور کاربران در فضای مجازی و ساعات استفاده از اپلیکیشن‌های مختلف را نشان می‌دهد.
همچنین ابزار «ارتباط خانوادگی» (family link) که از سوی گوگل ارائه شده، قابلیت‌های مشابهی دارد.
علاوه بر این، پلتفرم‌های پخش آنلاین فیلم و سریال مانند نتفلیکس نیز ابزارهایی برای کنترل محتوا توسط والدین ارائه می‌کنند.
کنسول‌های بازی هم گزینه‌های مخصوصی برای والدین دارند که اگر فعال شوند، دسترسی کودکان به بازی‌هایی با محتوای نامناسب مسدود می‌شود و خرید بازی توسط کودکان نیز می‌تواند محدود شود.
در برخی کشورها چنین ابزارهایی روی خدمات آبونمان تلویزیون و اینترنت پرسرعت نیز وجود دارد.
چگونه باید با کودکتان درباره امنیت آنلاین صحبت کنید؟
به گفته یک سازمان خیریه حمایت از کودکان به نام «ان‌اس‌پی‌سی‌سی» در بریتانیا، صحبت با کودکان درباره امنیت‌شان در فضای مجازی و علاقه نشان دادن به فعالیت‌های آنلاین آن‌ها، بسیار مهم است.
این انجمن توصیه می‌کند که والدین، گفت‌وگو درباره این مسایل را به بخشی از موضوعات مورد بحث روزانه خود تبدیل کنند و همان‌گونه که مثلا درباره فعالیت‌های کودک‌شان در مدرسه با آن‌ها صحبت می‌کنند، درباره این موضوعات هم حرف بزنند تا کودکان بتوانند راحت‌تر نگرانی‌هایشان را در این زمینه مطرح کنند.
آلن وودوارد، استاد دانشگاه ساری و کارشناس امنیت کامپیوتر به بی‌بی‌سی گفت: «بدترین چیزی که می‌توان به یک نوجوان گفت این است که تو اجازه نداری به فلان چیز نگاه کنی. آن‌ها راهش را پیدا می‌کنند. یا از وی‌پی‌ان‌ها استفاده می‌کنند یا از اطلاعات یک نفر دیگر استفاده می‌کنند تا آنلاین شوند.»
دولت‌ها در کشورهای مختلف چه اقداماتی انجام می‌دهند؟
در سال‌های اخیر، نهادهای مجری مقررات در کشورهای مختلف، بر تلاش‌هایشان برای اجرای قوانین مرتبط با حریم خصوصی افزوده‌اند تا بتوانند از این طریق از کودکان در فضای مجازی حفاظت کنند. همچنین فعالیت قانون‌گذاران در این حوزه نیز کماکان ادامه دارد.
به گفته «انجمن بین‌المللی متخصصان حریم خصوصی» (IAPP)، بسیاری از دولت‌ها قبول دارند که کماکان قوانین بیشتری برای حفاظت از کودکان نیاز دارند. با این حال این انجمن تاکید می‌کند که «حوزه‌های قضایی» گوناگون، رویکردهایی کاملا متفاوت برای رسیدن به این هدف مشترک دارند.
به عنوان مثال در بریتانیا یا کالیفرنیا، شرکت‌ها وظیفه دارند خدماتشان را به شکلی طراحی کنند که پیشاپیش حریم خصوصی و امنیت کودکان را تضمین کند.
مایکل دانلان، وزیر فناوری بریتانیا خطاب به شرکت‌های بزرگ فناوری گفت: «با ما تعامل کنید و آماده باشید. منتظر مجری قانون و جریمه‌های سنگین نمانید. به مسئولیت خود عمل کنید و همین حالا دست به کار شوید.»
در برخی از قوانین ایالات متحده آمریکا بر نقش والدین تاکید شده و آمده که آن‌ها باید دسترسی فرزندشان را به اینترنت کنترل کنند.
در قانون «حفاظت از حریم کودکان در فضای مجازی» که در سال ۱۹۹۸ در ایالات متحده تصویب شده آمده که شرکت‌های خدمات آنلاین اجازه ندارند از اطلاعات ارائه شده توسط کودکان بدون اجازه والدینشان استفاده کنند.
اخیرا در ایالت‌های آرکانزاس، لوئیزیانا، تگزاس و یوتا قوانینی تصویب شده که بر اساس آن‌ها، شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند بدون اجازه والدین به کودکان اجازه حضور در این شبکه‌ها را بدهند.
در برزیل در سال ۲۰۲۰ قانونی برای جمع‌آوری اطلاعات خصوصی تصویب شد، اما قانون‌گذاران این کشور همچنان در حال بحث درباره سازوکاری هستند تا بتوانند کودکان و نوجوانان را در فضای مجازی حفاظت کنند. آن‌ها از جمله در حال بررسی این گزینه هستند که شرکت‌های اینترنتی و خدماتی ملزم شوند که یک سیستم گزارش آزار جنسی درست کنند.
در سال ۲۰۲۲ در فرانسه، وجود ابزارهای کنترل والدین روی همه دستگاه‌هایی که به اینترنت وصل می‌شوند، اجباری شد.
در ماه اوت سال ۲۰۲۳، لایحه جنجالی حریم خصوصی در هند تصویب شد که بر اساس آن، شرکت‌ها برای جمع‌آوری اطلاعات کودکان به اجازه قابل صحت‌سنجی والدین نیاز خواهند داشت. در این قانون همچنین تبلیغات هدفمند برای کودکان ممنوع شد.
شرکت‌های فناوری چگونه با این مساله برخورد می‌کنند؟
غول‌های فناوری با اعتراض‌هایی فزاینده‌ای در سطح جهانی در ارتباط با حفاظت از حریم خصوصی و امنیت کاربران فضای مجازی روبه‌رو هستند.
والدین و فعالان فضای مجازی در سطح جهانی به دنبال این هستند که شرکت‌های فناوری، مسئولیت‌پذیر باشند و پلتفرم‌هایی درست کنند که اصولا به عنوان محیطی امن برای کودکان و کاربران جوان‌تر طراحی شده باشند.
در ژانویه امسال، مارک زاکربرگ مدیرعامل شرکت متا، در جریان جلسه پرسش و پاسخ کنگره آمریکا، به شکل علنی از والدینی که فرزندانشان قربانی آزارگرهای آنلاین قرار گرفته‌اند، عذرخواهی کرد.
تحقیق و تفحص کنگره آمریکا با عنوان «غول‌های فناوری و بحران سوءاستفاده جنسی از کودکان در فضای مجازی» با این هدف انجام شد تا «شیوع سوءاستفاده جنسی از کودکان در فضای مجازی» را بررسی کند.
در جریان این تحقیقات، مدیران ارشد شرکت‌های متا، اسنپ، دیسکورد، ایکس و تیک‌تاک به کنگره احضار شدند تا درباره فعالیت‌های‌شان به سوالات نمایندگان کنگره پاسخ بدهند. در میان این افراد، شهادت مارک زاکربرگ در کنار اظهارات شو چو مدیرعامل اجرایی تیک‌تاک بیش از دیگران مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.
آقای زاکربرگ در این جلسه گفت: «من برای همه آن‌چه بر شما رفته، عذرخواهی می‌کنم. هیچ‌کس نباید این‌چنین که خانواده‌های شما رنج کشید، آسیب ببیند.»
این جلسات پرسش و پاسخ پس از آن برگزار شد که یکی از مدیران سابق شرکت متا به کنگره آمریکا گفت که اینستاگرام برای جلوگیری از سوءاستفاده جنسی از نوجوانان به اقدامات کافی دست نمی‌زند.
شرکت‌های متا و اسنپ‌چت گفتند که آن‌ها، همین حالا مقررات حفاظتی ویژه‌ای برای کاربران زیر ۱۸ سال دارند و به ابزارهای موجود برای والدین اشاره کردند.
یکی از نمایندگان اسنپ‌چت گفت: «ما به عنوان پلتفرم محبوب جوان‌ترها می‌دانیم که مسئولیتی مضاعف برای درست کردن یک تجربه امن و مثبت داریم.»
یکی از نمایندگان متا نیز گفت که این شرکت، به دنبال ایجاد فضایی است تا «کاربران جوان بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند و احساس امنیت بکنند».
به گفته او «محتوایی که تشویق به خشونت، خودکشی، آسیب به خود یا اختلال غذایی بکند، برخلاف قوانین ماست و ما وقتی آن محتوا را پیدا کنیم، حذفش می‌کنیم».
اما چندین گروه و سازمان‌های نظارتی و رسانه‌ای – از جمله بی‌بی‌سی – تاکنون بارها گزارش داده‌اند که چنین محتوایی حتی بعد از گزارش کردن و چندین تماس با شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات، کماکان حذف نشده‌اند.
