بحران کم‌آبی به یکی از بزرگ‌ترین تهدید‌های سرزمینی ایران تبدیل شده است
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران، هشدار داد در صورت تداوم بحران آب در ایران، «در ۲۰ سال آینده، تصور موجود زنده در این کشور دور از انتظار است».
سایت اتاق‌آنلاین با انتشار این مطلب به نقل از شافعی، افزود: «ایران ۱۰ سال فرصت دارد از این چالش جلوگیری کند.»
شافعی از آثار عمیق کم‌آبی و بی‌آبی بر اقتصاد ایران سخن به میان آورد و گفت: «در دهه ۵۰، تعداد ۴۷ هزار حلقه چاه عمیق در ایران وجود داشت اما در سال ۱۳۹۸، تعداد آن‌ها به ۸۵۰ هزار حلقه رسید.»
- اسپانسر -
بحران کم‌آبی و بی‌آبی مهم‌ترین تهدید سرزمینی ایران محسوب می‌شود که زنگ خطر آن از سال‌ها پیش به صدا درآمده و در حال حاضر، علاوه بر بحران زیستی، به مسئله‌ای امنیتی-اجتماعی و انسانی در ایران تبدیل شده است.
تازه‌ترین برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که وضعیت منـابع آب در ایـران چنـدان مطلـوب نیسـت و ایران با بارشی معادل یک‌سوم متوسط بارش جهانی و نصف متوسط بارش آسیا، در منطقه‌ای خشـک و کم‌آب قرار دارد و منابع آبی آن نسبتا اندک و محدود است.
در این میان، رشد روزافزون جمعیت شهرها، افزایش سطح بهداشت عمومی، نیاز گسترده به محصولات غذایی، محدودیت منابع آب، آلـودگی منابع آب، محدودیت‌های مالی، فرسودگی شبکه‌های تامین و توزیع و بسـیاری مسـائل از ایـن دست، بهره‌بـرداری از همـین منابع اندک آب در ایران را هم چالش‌برانگیز کرده و بـر پیچیدگی مدیریت منابع آب افزوده اسـت.
داده‌های بارش وزارت نیرو هم نشان می‌دهد که متوسـط بـارش در دوره ۵۳ سـاله در ایران حدود ۲۵۰ میلی‌متـر بوده که در ۱۳ سال اخیر، به ۲۲۶ میلی‌متر کاهش یافته و در بحران کمبود آب نقش اساسی داشته است.
افزایش دما در ایران عامل دیگر بروز بحران آب است؛ به طوری که به طور متوسط، حدود ۷۰ درصد از حجم بارش‌ها تبخیـر و از دسترس خارج می‌شوند. با این حال، مقام‌های جمهوری اسلامی تاکنون برای ذخیره بخشی از بارش‌ها برنامه‌ای مدون، کارامد و موفقیت‌آمیز نداشته‌اند.
Iranian Television of Canada
تغييرات منابع آب تجديدپذير سومین عامل اصلی بروز بحران کم‌آبی و بی‌آبی در ایران است. آمار‌ها در این زمینه نشان می‌دهد که در آخرین بیلان منابع آب کشور منتهی به سـال آبی ۱۳۹۰-۱۳۸۹، میزان منـابع آب تجدیدپذیر ایران از ۱۳۰ میلیارد مترمکعب در سال ۱۳۷۳ به کمتر از ۱۰۹ میلیارد مترمکعب رسیده است.
آن‌طور که گزارش‌های رسمی آشکار می‌کند، به‌رغم کاهش منابع آب تجدیدپذیر، میزان مصرف از منابع آب نه‌تنها کمتر نشـده، بلکه افـزایش هم یافته؛ به طوری که از حدود ۸۱ میلیارد مترمکعب در سال ۱۳۷۳ به حدود ۹۸ میلیارد مترمکعـب در سال ۱۳۹۰ رسیده است که بیش از ۲۰ درصد افزایش نشان می‌هد.
تغييرات منابع آب زيرزمينی از دیگر بازیگران بحران آب در ایران است. منابع آب زیرزمینی در صورت حفاظت، منابعی راهبردی‌اند که در مواقع اضطراری می‌توانند آثار خشکسالی یا کم‌آبی را تقلیل دهند و در پایداری جوامع اهمیت بسزایی دارند.
در حال حاضر، منابع آب زیرزمینی در تامین آب ایران نقش مهمی دارند؛ به نحوی که ۵۷ درصد آب شرب شهری، ۸۳ درصد آب شرب روستایی، ۶۳ درصد آب صنعت و خدمات و ۵۲ درصد آب کشاورزی از این منابع تامین می‌شود. سهولت برداشت از این منابع و ارزان بودن استفاده از آن به مصرف بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی منجر شده است؛ به طوری که بسیاری از دشت‌های ایران با روند کاهش حجم آبخوان و افت تراز مواجه‌اند.
آن‌طور که در یک گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده، روند استفاده مازاد بر ظرفیت از منابع آب زیرزمینی نه‌تنها به صورت مستقیم به کاهش ذخیره منابع زیرزمینی و تراز سطح آب منجر شده، بلکه آثار غیرمستقیم آن مانند فرونشست زمین، افزایش ریسک آلودگی و شور شدن منابع آب زیرزمینی، پیشروی جبهه آب شور به سمت منابع شیرین و غیره نیز بیش از پیش نمایان شده است.
این گزارش می‌گوید که در حال حاضر، از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی ایران، تنها ۱۹۹ محدوده آزادند و ۴۱۰ محدوده دیگر ممنوعه و ممنوعه بحرانی‌اند. از محدوده‌های آزاد نیز تعداد قابل توجهی از آن‌ها در مناطق بیابانی یا کوهستان‌ها قرار دارند که عملا فاقد پتانسیل قابل توجه برای برداشت آب زیرزمینی‌اند.
از طرفی، براوردهای صورت‌گرفته برای جمعیـت ایران و میزان آب تجدیدپذیر در افق ۱۴۲۰ نشان می‌دهد سرانه آب در دسترس کمتر از یک هزار مترمکعب در سال خواهد بود و ایران با عبور از شرایط تنش آبی، با بحران آبی مواجه خواهد شد.
