مشخص نیست که چه تعداد کودک مهاجر افغان در ایران از تحصیل بازمانده‌اند
گفته می‌شود مدیران برخی از مدارس در ایران از خانواده دانش‌آموزان مهاجر افغان بابت ثبت‌نام فرزندانشان در مدرسه، از یک تا سه میلیون تومان رشوه گرفته‌اند. برخی از این مهاجران که در یک سال گذشته و پس از سلطه طالبان بر افغانستان به ایران مهاجرت کرده‌اند و اکنون در شهرهای مختلفی از جمله قم، مشهد و تهران زندگی می‌کنند، به ایندیپندنت فارسی گفتند که بابت ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس دولتی رشوه پرداخته‌اند.
مقامات جمهوری اسلامی هنوز درباره این گزارش‌ها اظهارنظر نکرده‌اند.
تا پیش از سال ۱۳۹۴، مدارس دولتی در ایران از دانش‌آموزان خارجی از جمله مهاجران افغان، شهریه می‌گرفتند اما در مرداد آن سال، وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد تحصیل در مدارس ایران برای همه دانش‌آموزان خارجی رایگان است.
- اسپانسر -
ابراهیم (مستعار)، کارمند دولت پیشین افغانستان که اکنون با خانواده‌اش در مشهد زندگی می‌کند، برای ثبت‌نام پسرش در کلاس پنجم، یک میلیون تومان به مدیر مدرسه رشوه داده است. ابراهیم می‌گوید مدیر مدرسه سه میلیون تومان خواسته بود اما او به دلیل نداری و فقر التماس کرد و در نهایت با پرداخت یک میلیون تومان موافقت شد.
ابراهیم گفت که شمار زیادی از دوستان و آشنایانش در مشهد هم بابت ثبت‌نام کودکانشان در مدارس دولتی ایران به مدیران رشوه پرداخته‌اند و خانواده‌هایی که این پول را نداشتند، یا کودکانشان در مدارس پذیرفته نشدند یا آن‌ها را یکی دو کلاس پایین‌تر نشاندند.
در حالی که بر اساس اطلاعیه‌های وزارت آموزش و پرورش، قرار است از خانواده‌های مهاجر هیچ شهریه‌ای بابت تحصیل در مدارس دولتی گرفته نشود، مدیران مدارس با خودداری از پذیرش کودکان به بهانه اینکه ظرفیت تکمیل است، باب دریافت رشوه را باز می‌کنند.
مهاجران افغان در ایران در حالی از اخاذی مدیران برخی مدارس شکایت می‌کنند که حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهوری ایران در امور افغانستان، چند روز قبل در سفر به قم، با شماری از مهاجران افغان مقیم این شهر صحبت کرد و گفت که جمهوری اسلامی تمامی زمینه‌ها برای تحصیل فرزندان خانواده‌های مهاجر را فراهم می‌کند. قمی ادعا کرد که در مدارس ایران، بیش از ۵۲۰ هزار دانش‌آموز افغان مشغول تحصیل‌اند.
قمی اضافه کرد تا زمانی که در افغانستان ثبات نیمه‌پایدار شکل نگیرد، حضور مهاجران افغان در ایران ادامه خواهد یافت. او گفت: «هیچ کدام از کشورهای منطقه حتی پاکستان، جاذبه و ظرفیت مهاجرپذیری جمهوری اسلامی را ندارند.» او همچنین مدعی شد که جمهوری اسلامی تلاش می‌کند تمامی زمینه‌ها و امکانات لازم را برای جذب کودکان خانواده‌های مهاجر افغان به مدارس فراهم کند.
Iranian Television of Canada
همشهری آنلاین ۱۸ شهریور، در مورد تعداد دانش‌آموزان افغان در مدارس ایران نوشت: «امسال به جمعیت ۵۶۰ هزارنفری دانش‌آموزان اتباع، ۳۰۰ هزار نفر اضافه خواهد شد.»
با این حال، تجربه شماری از خانواده‌های مهاجر افغان ساکن ایران از ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس نشان می‌دهد که درخواست رشوه از آنان، در حالی که بیشتر آنان به‌سختی روزگار می‌گذرانند، عرصه را بیش‌ازپیش بر آنان تنگ کرده است.
احمدشاه (مستعار)، مهاجر افغان و پدر خانواد‌ه‌ای شش نفری که در تهران زندگی می‌کند، هم گفت که بابت ثبت‌نام سه فرزندش در کلاس‌های سوم، چهارم و ششم، سه میلیون تومان پرداخته است. او می‌گوید از تصمیم حکومت جمهوری اسلامی برای ارائه خدمات آموزشی رایگان به کودکان مهاجر افغان و به ویژه آن‌هایی که مدارک رسمی اقامت ندارند، بی‌نهایت خوشحال شد، اما زمانی که به مدرسه محل زندگی خود مراجعه کرد، با پاسخ منفی مدیر مدرسه مواجه شد.
احمدشاه افزود: «از ترس اعدام و شکنجه از افغانستان فرار کردم. این‌جا با پول کارگری به‌سختی خانواده‌ام را تامین می‌کنم اما پرداخت سه میلیون تومان به مدیر مدرسه برای ثبت‌نام بچه‌هایم برایم بسیار سنگین بود.»
ابراهیم افزود که تعداد دیگری از دوستانش هم که در یک سال گذشته با خانواده‌های خود از افغانستان به ایران کوچ کرده‌اند، هنگام تلاش برای نام‌نویسی فرزندانشان در مدارس با تجربه‌ای مشابه مواجه شده‌اند.
رسول خلیلی، از فعالان اجتماعی در میان مهاجران افغان در ایران، می‌گوید که بر اساس دستور وزارت آموزش و پرورش، به جز مدارس خصوصی، هیچ یک از مدارس دولتی در ایران از کودکان ایرانی و مهاجر پول نمی‌گیرند. خلیلی افزود: «مدارس خصوصی در مورد اخذ شهریه از دانش‌آموزان دستورکار مشخصی دارند، اما تاکنون با اخذ پول از سوی مدیران مدارس دولتی مواجه نشده بودیم.» خلیلی که سال‌ها است در ایران زندگی می‌کند، مدرک رسمی اقامت در ایران را دارد.
یک وکیل مدافع افغان که از ترس شکنجه طالبان، اوایل امسال خانه‌اش در پنجشیر را ترک کرد و اکنون در ایران زندگی می‌کند، هم گفت کودکان بسیاری از خانواده‌های افغان که در یک سال گذشته به این کشور وارد شده‌اند، در مدارس پذیرفته نشده‌اند. به گفته این وکیل مدافع سابق، بسیاری از خانواده‌ها با پاسخ «ظرفیت تکمیل است» مواجه شدند و پولی هم برای پرداخت رشوه به مدیران مدارس نداشتند. اوضاع برای همه مهاجران دشوار است؛ اما کسانی که در یک سال گذشته و با از دست دادن کار و زندگی خود در افغانستان به ایران مهاجرت کرده‌اند، وضعیت بدتری دارند.
بر اساس آمار نهادهای حکومتی جمهوری اسلامی، اکنون حدود ۴.۵ میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کنند که بخشی از این مهاجران، پس از سلطه طالبان بر افغانستان، به ایران آمده‌اند. بیشتر مهاجران یک سال گذشته کارمندان نهادهای دولت پیشین افغانستان‌اند که از ترس شکنجه، بازداشت و اعدام طالبان به ایران پناه برده‌اند.
روند اخراج اجباری مهاجران افغان از ایران همچنان ادامه دارد، اما بسیاری از افرادی که در افغانستان در معرض خطر قرار دارند، هنوز ایران را پناهگاهی دردسترس می‌بینند. با این حال، حکومت جمهوری اسلامی که کنوانسیون حقوق پناهندگان را امضا کرده و به رعایت آن متعهد شده، همواره به بدرفتاری و نقض حقوق مهاجران متهم بوده است.
مختار وفایی
