ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در ۱۹ جولای برای یک نشست سه جانبه در مورد سوریه موسوم به «روند آستانه» به ایران سفر می‌کنند.
آخرین باری که هر دو رئیس جمهوری برای نشست سوریه در تهران بودند، سپتامبر ۲۰۱۸ بود. این آخرین سفر پوتین به ایران بود. اما اردوغان در آوریل ۲۰۲۱ سفر دیگری را به تهران انجام داد.
این سه کشور در دو سوی مقابل هم در جنگ سوریه قرار داشته‌اند و تهران و مسکو از بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه و آنکارا از نیروهای شورشی حمایت می‌کنند.
این ملاقات در سطح عالی اولین نشست بین‌المللی سران است که از زمان روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور تندرو در آکوست ۲۰۲۱، در ایران برگزار می‌شود و هيچ زمانی پرتنش‌تر از این برای برگزاری آن نبوده است.
این نشست ممکن است درباره سوریه باشد، اما پای چيزهايی بسیار فراتر از آن در میان است.
روابط با پوتین
این نشست قرار است دیداری سه جانبه باشد، اما پوتین و گفتگوی یک به یک او با رئیسی است که توجه رسانه‌های ایرانی را به خود جلب کرده است. او با علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی نیز دیدار خواهد کرد.
این دومین سفر پوتین به خارج از روسیه از زمان صدور دستور حمله به اوکراین در فوریه است. ایران می‌گوید با این جنگ مخالف است اما آن را محکوم نکرده است، حتی تا آنجا پیش رفته که غرب را مسئول این حمله می‌داند.
این جنگ اجلاس را در بستر جالبی قرار می‌دهد: اوکراین از زرادخانه پهپادهای بیرق‌دار ساخت ترکیه برای عقب راندن نیروهای روسیه استفاده می‌کند و ایالات متحده می‌گوید ایران در حال برنامه‌ریزی برای تأمین پهپادهای جنگی برای جنگ روسیه است.
ایران در بیانیه‌ای مبهم در ۱۲ جولای گفت که همکاری‌اش با روسیه «به قبل از جنگ بازمی‌گردد» و « هیچ تحول تازه مهمی رخ نداده است».
محافظه‌کاران بر این باورند که عرضه پهپاد به روسیه حاکی از پیشرفت نظامی ایران است، اما منتقدان معتقدند که دخالت در این جنگ به نفع تهران نخواهد بود.
روزنامه تندرو جوان، که نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، در ۱۳ جولای اصرار داشت که پهپادهای ایرانی می‌توانند به رفع «نقاط ضعف» در حمله روسیه به اوکراین کمک کنند. با این حال، جلال میرزایی، تحلیل‌گر سیاسی، گفت ایران اگر بخواهد روسیه را تسلیح کند، «به بازی از پیش باخته‌ای خواهد پیوست».
صرف نظر از اینکه ایران پهپادها را به روسیه عرضه خواهد کرد یا نه، واقعیت این است که هر دو کشور از زمان روی کار آمدن رئیسی به هم نزدیکتر شده‌اند. او فقط در همین امسال دو بار با پوتین ملاقات کرده است – در ماه فوریه در مسکو و در ماه ژوئن در عشق آباد.
سفر رئیس‌جمهور روسیه تنها سه روز پس از پایان سفر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به خاورمیانه انجام می‌شود. از آنجایی که بایدن قصد دارد درباره تشکیل یک پیمان دفاع هوایی برای مبارزه با پهپادها و موشک‌های ایرانی گفتگو کند، پوتین ممکن است به دنبال گسترش نفوذ روسیه در آسیای غربی از طریق ایران باشد.
عبدالرضا فرجی، سفیر سابق ایران در نروژ، در ۱۳ جولای به روزنامه اصلاح‌طلب شرق گفت: «پس از جنگ در اوکراین، نفوذ ژئوپلیتیک روسیه در اروپا، ایالات متحده و برخی کشورهای آسیای شرقی … عملاً متوقف شده است. روسیه اکنون به دنبال گسترش نفوذ خود در … خاورمیانه با مرکزیت ایران است.»
در میان گزارش‌های مبنی بر خروج نیروهای روسیه از سوریه برای تقویت تلاش‌های جنگی خود در اوکراین، نگرانی‌هایی وجود دارد که ایران برای پر کردن این خلاء وارد عمل شده است.
نگرانی‌های ترکیه
سفر اردوغان به تهران اولین سفر او پس از روی کار آمدن رئیسی خواهد بود. این در حالی است که نیروهای ترکیه در ماه‌های اخیر حملات پهپادی برون مرزی مکرری را به مناطق تحت کنترل کردها در سوریه انجام داده‌اند و آنکارا بر برنامه‌های خود برای آغاز مجدد عملیات در مناطق تحت کنترل کردهای سوریه تأکید کرده است.
تهران می گوید که «نگرانی‌های ترکیه را درک می‌کند» و تأکید کرده است که گفت و گو می‌تواند اختلافات بین آنکارا و دمشق را حل کند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در اواخر ژوئن به ترکیه سفر کرد و «نگرانی‌های امنیتی» آنکارا را در ۳ جولای به سوریه منتقل کرد.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، میزبانی ایران از این نشست را یک دستاورد دیپلماتیک می‌داند و گفت تهران به دلیل سفرهای مکرر مقامات خارجی به «پایتخت فعال دیپلماسی» تبدیل شده است.
روزنامه محافظه‌کار فرهیختگان گفت یکی از «نقاط قوت» ایران «ایفای نقشی موثر در مسائل امنیتی» است و از مذاکرات برای به دست آوردن نتایج نه تنها دیپلماتیک بلکه اقتصادی حمایت کرد.
این نشست خبرساز است، اما شاید این جلسات جانبی آن باشند که نتایج‌شان بازتابی فراتر از منطقه خواهد داشت.
