سعیده فتحی
«دوچرخه‌سواری را از سنین پایین شروع نکردم، اساساً به این دلیل که در ایران این موضوع پذیرفته نشده بود که یک دختر دوچرخه‌سواری کند و بعضی اوقات ما را به اداره پلیس می‌بردند، حتی برخی افراد نسبت به دوچرخه‌سواری من واکنش خشونت‌آمیز نشان می‌دادند، از سیلی زدن تا حرف‌های نامربوط … در ابتدا کار آسانی نبود که تمام واکنش‌های منفی را نادیده بگیرم و در آن زمان تصور نمی‌کردم زمانی در کشورم چیزی شبیه به یک تابوشکن و پیشگام شوم.»
زنی که با این جملات توضیح می‌دهد چطور شروع به دوچرخه‌سواری کرد، حالا در بازی‌های آسیایی هانگژو لقب دختر تاریخ‌ساز، اولین مدال‌آور زنان ایران در دوچرخه‌سواری را از آن خود کرده است.
فرانک پرتوآذر در مسابقات کراس کانتری دوچرخه سواری کوهستان در بازی‌های آسیایی هانگژو، با زمان یک ساعت و ۴۲ دقیقه و ۴۴ ثانیه به مدال برنز رسید، در حالی که هونگ فنگ لی چینی با یک ساعت و ۳۰ دقیقه و ۵۹ ثانیه (۱۲ دقیقه کمتر از پرتوآذر) قهرمانی را از آن خود کرد و کایژیا ما از چین نیز زمان یک ساعت و ۳۶ دقیقه و ۴۵ ثانیه را ثبت کرد و نقره گرفت.
- اسپانسر -
او پس از عبور از خط پایان، دست‌هایش را از هم باز کرد و لحظه‌ای بعد در حالی‌که اشک می‌ریخت روی زمین دراز کشید. شاید بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸ جاکارتا را به یاد می‌آورد که در بین راه زنجیر دوچرخه‌اش پاره شد و در حالی که اشک می‌ریخت بخشی از مسیر را دوچرخه به دست، می‌دوید تا به خط پایان برسد.
برای همین به رغم این که فرانک ۳۵ ساله است و مسن‌ترین شرکت کننده مسابقه بود، باز هم انگیزه حضور در بازی‌های آسیایی را داشت چراکه هنوز در این مسابقات هیچ زن ایرانی موفق به کسب مدال نشده بود.
پس از کسب مدال برنز از سختی‌هایی که برای کسب این مدال کشیده بود، گفت: «این مدال خیلی معنی دارد. پنج سال منتظر بودم. روزهای سخت زیادی را پشت سر گذاشتم و برای من و کشورم بیش از یک مدال بود. زمانی حضور در بازی‌های آسیایی و کسب مدال برای ما در ایران کار غیرممکنی بود اما از امروز این روند تغییر کرد.»
علاقه به مدال برنز
احتمالا بیش از این کمتر کسی، شناختی از فرانک پرتوآذر در ایران داشت، دختری که در ۲۰ سالگی دوچرخه‌سوار شد و از سال ۱۳۹۳ با ورود به تیم ملی، تا الان قهرمان اول ایران در دوچرخه‌سواری استقامت است. او با قرار گرفتن در جایگاه ۸۷ جهان در رده نخست رده‌بندی آسیا هم قرار گرفت.
او متخصص گرفتن مدال برنز است. پس از تاریخ‌سازی در سال ۲۰۱۷ با کسب مدال برنز رالی تیمی مسابقات قهرمانی آسیا در چین، یک سال بعد مدال برنز انفرادی کراس کانتری را نیز در مسابقات آسیایی کسب کرد.
Iranian Television of Canada
در مسابقات قهرمانی آسیا ۲۰۱۹ در لبنان او سومین نفری بود که از خط پایان عبور کرد و بار دیگر تاریخ را ساخت.
فرانک پرتوآذر در ادامه موفقیت‌هایش در سال ۲۰۲۰ در تایلند برنز سال ۲۰۱۸ را تکرار کرد و برای سومین بار مدال مسابقات قهرمانی آسیا را لمس کرد.
ترس والدین از «خراب شدن چهره دختر»
او شاید با همه این عناوین، داخل ایران خیلی شناخته شده نباشد اما حضورش در مسابقات بین‌المللی انعکاس زیادی داشته و باعث شد یک روز آنیتا و کارو گریگ، خواهران دوقلوی دوچرخه‌سوار سوییسی، در فیسبوک به او پیشنهاد ساخت یک مستند را بدهند. آنها سال ۱۳۹۷ برای فیلم‌برداری به ایران سفر کردند.
خانم پرتوآذر در این مستند تعریف می‌کند با دوچرخه‌ای که از برادرش قرض می‌گرفت در کوچه دوچرخه‌سواری می‌کرده است: «در ابتدا پدر و مادرم راضی نبودند که من سوار دوچرخه شوم و می‌گفتند در جامعه به عنوان دختر خوب شناخته نمی‌شوی و می‌ترسیدند که چهره من خراب شود. در واقع هراس از شرایط اجتماعی داشتند اما دوچرخه‌سواری حسی به من می‌داد که قابل مقایسه با سایر رشته‌ها نبود.»
او معتقد است اغلب زن‌ها با ضعف اعتماد به نفس روبرو هستند که این ناشی از شرایط فرهنگی و اجتماعی است:
«وقتی زنان وارد دوچرخه‌سواری می‌شوند برای‌شان جالب است چون به نوعی برای آنها جنگ است. باید در مقابل کسانی که به آنها می‌گویند توانایی انجام این کار را ندارند بجنگند و انجام این کار به آنها اعتماد به نفس می‌دهد و قدرت تغییر دادن را پیدا می‌کنند.»
مستندی که در ایران دیده نشد
در پایان این مستند خواهران دوقلو به فرانک پرتوآذر می‌گویند که برایش «سورپرایز» دارند و دعوت‌نامه حضور در مسابقات قهرمانی جهان در سوییس را به او می‌دهند که تمام هزینه‌هایش هم پرداخت شده است.
در سکانس آخر اشک‌های از سر شوق پرتوآذر، خواهران فیلمساز را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد و آنها هم گریه می‌کنند. پس از آن در حالی‌که با روسری‌های خود اشک‌های‌شان را پاک می‌کنند با خنده می‌گویند: «بالاخره این روسری‌ها به یک دردی هم خوردند.»
این مستند در ایران بازتابی نداشت آنهم به این دلیل که این دو خواهر در کنار اینکه زیبایی‌های سرزمین ایران از دماوند تا اصفهان را به تصویر کشیدند، درباره فشاری که بر زنان ایران وجود دارد هم صحبت کردند.
آنها با اشاره به تصاویر روح‌الله خمینی و علی خامنه‌ای گفتند:
«این دو آقا مثل دو چشم همه جا دنبال آدم هستند. در ایران زنان آزاد نیستند، روابط عاشقانه و خوردن مشروب مجاز نیست. دوچرخه‌سواری در خیابان برای زنان هم گویا جرم است.»
ممنوعیت دوچرخه سواری برای زنان در ایران
دو خواهر سوییسی در اصفهان دوچرخه سواری هم کردند اما یک سال پس از حضورشان، دادستان دستور داد نیروی انتظامی جلوی زنان دوچرخه‌سوار را بگیرد و دوچرخه آنها را به پارکینگ انتقال دهد.
این ممنوعیت فقط محدود به یک شهر و استان نیست هرازگاهی یک مسئول درباره آن اظهارنظر می‌کند. احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد، یکی از آنهاست:
«مراجع تقلید و رهبری فتوا دادند که دوچرخه سواری زن در ملا و منظر مردان حرام است چرا که تبرج است و نباید زنان در حضور مردان در خیابان‌ها سوار دوچرخه شوند اما آیا زنان باید از دوچرخه سواری و اسب سواری محروم شوند؟ خیر زن باید بتواند استفاده کند و تنها باید صیانت شود و حفظ شود و در مکانی به دور از نگاه مردان بتواند دوچرخه سواری و اسب سواری و تفریح کند.»
این مخالفت‌ها از سال ۷۴ با سخنان فائزه هاشمی رفسنجانی در آستانه انتخابات مجلس پنجم به صورت علنی مطرح شد و گروه‌های تندروی نزدیک به حکومت شعار «عایشه شترسوار، فائزه موتورسوار» را سر دادند. در آن برهه شهرداری تهران نیز برنامه‌ای برای دوچرخه‌سواری زنان در پارک چیتگر داشت که با آن مخالفت شد.
اما همان پارک چیتگر امروز به یکی از محل‌های تمرین زن تاریخ‌ساز دوچرخه‌سواری ایران تبدیل شده است. دختری که سعی کرد ناهموار بودن جاده باعث توقفش نشود.
در واقع مبارزه واقعی او خیلی پیش از اینکه بتواند در پیست مسابقه قدم بگذارد، آغاز شد زیرا باید می‌کوشید به‌عنوان یک زن، آزادانه دوچرخه‌سواری کند.
او در‌این‌باره می‌گوید: «به‌نظرم اینکه یک دختر دوچرخه‌سوار کوهستانی ایرانی‌ام، چیزهای زیادی درموردم می‌گوید. ازطرفی، باید بدانید که در‌این‌‌کار همیشه با چالش‌هایی روبرو هستید و مهم نیست چقدر خوبید. ازسویی دیگر، دوچرخه‌سوارِ زن در ایران یعنی مواجهه با افکار و فرهنگ محافظه‌کار، سخت‌ترین چیزی‌که تابه‌حال در زندگی‌ام با آن روبه‌رو بودم.»
در اندیشه طراحی دوچرخه
او که با تلاش خودش به مسابقات قهرمانی جهان دعوت شد، در رده بیست و ششم قرار گرفت و از آن پس نظر سوییسی ها را به خود جلب کرد و در تورهای مختلف اروپا حاضر شد.
خانم پرتوآذر که با قرض گرفتن دوچرخه برادرش رکاب زدن را شروع کرد برای حضور در هانگژو نیز مجبور شد از باشگاه‌اش در سوییس دوچرخه و تجهیزات قرض بگیرد. او به خبرگزاری ایسنا گفته بود که حضور با دوچرخه قدیمی و مستهلک باعث آبروریزی به عنوان نماینده ایران می‌شد.
اما به نظر می‌رسد قدم بعدی این دختر پر تلاش طراحی دوچرخه است، او مدرک کارشناسی ارشد در رشته «مهندسی سازه» دارد و می‌خواهد در آینده «طراح دوچرخه» شود.
